Đối với lập trình viên thì bug chính là “người bạn” mà không ai mong muốn khi thực hiện công việc của mình. Đây chính là một lỗi có thể xảy ra trong quá trình lập trình và gây khó khăn cũng như sự khó chịu đối với lập trình viên. Vậy bug là gì? Các loại bug thường gặp là những bug nào? Tất cả sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây của Terus.
I. Bug trong lập trình là gì?
Bug là một lỗi sai có thể xảy ra trong quá trình lập trình, đó chính là những sai sót, khiếm khuyết hoặc vấn đề trong phần mềm khiến nó không hoạt động như dự định. Bug có thể xuất hiện ở bất cứ giai đoạn nào trong vòng đời của phần mềm, từ thiết kế, lập trình, kiểm thử đến khi đi vào vận hành.
Nguồn gốc của thuật ngữ "bug" trong công nghiệp phần mềm được truy ngược lại đến năm 1947. Trong đó, có câu chuyện về Grace Hopper, một nhà khoa học máy tính tiên phong đã tìm thấy một con nhện bị mắc kẹt trong rơ-le của máy tính MARK II, gây ra lỗi trong hệ thống. Sự cố này được ghi lại và được coi là một trong những lần đầu tiên thuật ngữ "bug" được sử dụng để mô tả lỗi phần mềm.
Từ đó, thuật ngữ "bug" trở nên phổ biến trong ngành công nghiệp phần mềm. Các lỗi phần mềm thường xuất hiện do nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như thiết kế không hoàn hảo, sai sót trong quá trình lập trình, xung đột giữa các thành phần phần mềm, hoặc do phần cứng không hoạt động như mong muốn.
Với sự phát triển của công nghệ, các phương pháp và công cụ để phát hiện, sửa chữa và phòng ngừa các lỗi phần mềm cũng đã trở nên ngày càng tinh vi và hiệu quả hơn. Tuy nhiên, việc tạo ra phần mềm hoàn toàn không có lỗi vẫn luôn là một thách thức lớn mà các nhà phát triển phải đối mặt.
II. Cách ghi lại Bug hiệu quả và khoa học
Muốn fixbug tốt thì quá trình debug phải tìm được bug và ghi lại một cách khoa học. Mô tả bù, cách fix và nội dung fix cùng bài học kinh nghiệm là điều quan trọng để không bị tái phạm lần sau. Nguyên tắc của ghi lại bug sẽ được thực hiện theo quy trình như sau:
Cách ghi lại bug chuyên nghiệp và khoa học:
Ngày phát hiện bug.
Triệu chứng của bug là gì. Bạn có thể miêu tả, chụp ảnh hoặc quay video lại.
Nguyên nhân: ghi lại nguyên nhân sau khi fixbug.
Cách tìm ra và xử lý bù như thế nào. Nên tạo các thư mục excel để hoàn thiện testcase trong quá trình debug.
Những báo cáo chi tiết này sẽ giúp người tiếp quản code đọc dễ hiểu hơn. Nếu gặp lỗi tương tự cũng dễ dàng tìm ra đúng chỗ sai để khắc phục. Những lý do phát triển bug trong quá trình code và test sẽ được Terus chia sẻ ở bên dưới.
III. Tại sao lại có sự xuất hiện của bug
Do việc lập trình không chính xác
Việc lập trình không chính xác là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bug. Các lỗi về mặt logic, cú pháp hoặc thực thi trong mã nguồn, đặc biệt là khi kiểm tra dữ liệu đầu vào và xử lý ngoại lệ sẽ dẫn đến các lỗi phần mềm.
Ngoài ra, việc không tuân thủ các tiêu chuẩn và quy trình phát triển cũng có thể dẫn đến việc mã nguồn không đạt chất lượng và dễ bị lỗi. Các lập trình viên cần phải rất cẩn thận và tuân thủ các thông lệ tốt trong quá trình thực hiện công việc của mình.
Yêu cầu thiết kế không rõ ràng
Một trong những nguyên nhân khác gây ra bug là do thiết kế và yêu cầu không rõ ràng. Khi các yêu cầu về tính năng, giao diện hoặc hành vi của phần mềm không được định nghĩa rõ ràng hoặc không được giao tiếp đầy đủ với nhóm phát triển, việc triển khai sẽ dễ dẫn đến lỗi và sai sót.
Ngoài ra, nếu thiết kế phần mềm không phù hợp với yêu cầu hoặc còn nhiều lỗ hổng sẽ tạo ra cơ hội cho các bug tiềm ẩn xuất hiện. Việc làm rõ và hiểu đúng yêu cầu ngay từ đầu là then chốt để tránh các vấn đề này.
Không kiểm soát được khi kiểm thử
Điều này thường xảy ra khi quá trình kiểm thử không được thực hiện một cách đầy đủ và toàn diện. Các kịch bản kiểm thử có thể không bao quát hết các tình huống sử dụng thực tế hoặc chúng không đủ chi tiết để có thể phát hiện ra tất cả các lỗi tiềm ẩn.
Đôi khi, do thiếu nguồn lực như thời gian, nhân lực và công cụ, nhóm phát triển không thể thực hiện kiểm thử một cách kỹ lưỡng. Hậu quả là sẽ có nhiều lỗi vẫn chưa được phát hiện và khắc phục trước khi phần mềm được triển khai sử dụng.
Vì vậy, việc thiết kế và thực hiện quá trình kiểm thử toàn diện với đầy đủ các kịch bản và nguồn lực cần thiết là một trong những giải pháp then chốt để giảm thiểu các lỗi do không kiểm soát được trong kiểm thử.
Do yêu cầu bị thay đổi
Một nguyên nhân khác gây ra các lỗi trong phần mềm là do sự thay đổi liên tục của yêu cầu từ phía khách hàng trong quá trình phát triển. Khi yêu cầu thay đổi, lập trình viên phải nhanh chóng cập nhật mã nguồn để đáp ứng những thay đổi này.
Tuy nhiên, nếu quá trình quản lý yêu cầu không được thực hiện một cách chặt chẽ, các thay đổi này có thể không được ghi nhận và theo dõi đầy đủ. Khi đó, việc cập nhật mã nguồn sẽ không được thực hiện kịp thời và dẫn đến sự không nhất quán giữa mã nguồn và yêu cầu thực tế. Điều này tạo ra nhiều lỗi vì những tính năng mới được triển khai không đáp ứng đúng nhu cầu của khách hàng.
Việc quản lý yêu cầu một cách chặt chẽ, ghi nhận và theo dõi đầy đủ các thay đổi, cùng với việc đảm bảo cập nhật mã nguồn kịp thời rất cần thiết để giảm thiểu các lỗi do sự thay đổi yêu cầu.
Ảnh hưởng của môi trường hệ thống
Môi trường hệ thống bao gồm các yếu tố như phần cứng, hệ điều hành, phần mềm liên quan, mạng lưới và cấu hình. Khi phần mềm được triển khai trên một môi trường khác với môi trường phát triển và kiểm thử, có thể xuất hiện các lỗi không được phát hiện trước đó. Điều này xảy ra bởi vì các thành phần của môi trường hệ thống có thể tác động đến hành vi và tính năng của phần mềm.
Để giảm thiểu các lỗi do ảnh hưởng của môi trường, cần thiết phải thực hiện kiểm thử trên các môi trường đại diện, đồng thời đảm bảo rằng phần mềm được thiết kế để có thể dễ dàng triển khai trên các môi trường khác nhau.
IV. Một số loại bug thường gặp
Sau khi đã tìm hiểu về bug là gì qua đoạn trên, dưới đây là một số loại bug thường gặp phải như:
Bug logic: Đây là lỗi trong logic lập trình, dẫn đến kết quả không mong muốn. Lỗi này thường khó để phát hiện và sửa lỗi.
Bug cú pháp: Lỗi trong cú pháp code, điều này khiến trình biên dịch không thể hiểu. Nhưng lỗi này thường dễ phát hiện cũng như sửa lỗi hơn lỗi logic.
Bug runtime: Lỗi runtime xảy ra khi chương trình đang chạy cũng như truy cập bộ nhớ không hợp lệ. Lỗi runtime khó phát hiện và sửa lỗi hơn lỗi cú pháp.
Bug UI/UX: Lỗi này liên quan đến giao diện người dùng, ảnh hưởng trải nghiệm sử dụng. Lỗi UI/UX dễ phát hiện và sửa lỗi hơn các loại lỗi khác.
Bug bảo mật: Lỗi này sẽ dẫn đến lỗ hổng bảo mật, có thể bị hacker lợi dụng. Đây là loại bug nguy hiểm và cần được sửa lỗi ngay lập tức.
Ngoài ra, còn có một số loại bug ít gặp hơn như do môi trường, dữ liệu đầu vào hoặc lỗi do tương tác phức tạp như:
Lỗi do môi trường: Những lỗi này có thể xuất hiện do sự khác biệt giữa môi trường phát triển và môi trường triển khai, ví dụ như sự khác biệt về hệ điều hành, phiên bản thư viện, cấu hình hệ thống,... Các lỗi này có thể gây ra các vấn đề khó dự đoán và khó gỡ bỏ.
Lỗi do dữ liệu đầu vào: Khi một ứng dụng nhận những dữ liệu đầu vào không hợp lệ hoặc nằm ngoài phạm vi dự kiến, nó có thể dẫn đến các lỗi khó phát hiện. Những lỗi này đòi hỏi các trường hợp kiểm thử đặc biệt để bắt được.
Lỗi do tương tác phức tạp: Trong các hệ thống lớn với nhiều thành phần tương tác với nhau, có thể xuất hiện các lỗi phát sinh từ những tương tác không lường trước được. Các lỗi này thường rất khó gỡ bỏ vì chúng có thể xuất hiện không theo một mẫu nhất định.
Việc xác định và xử lý những loại lỗi này đòi hỏi các kỹ năng và kinh nghiệm nhất định của các nhà phát triển. Việc thiết kế hệ thống với sự linh hoạt và khả năng mở rộng cao, cùng với các chiến lược kiểm thử toàn diện, sẽ giúp giảm thiểu các loại lỗi hiếm gặp này.
Trên đây là những thông tin về bug là gì cũng như một số thông tin liên quan đến bug. Hy vọng bài viết của Terus đã giúp bạn hiểu bug là gì và phân biệt được cái loại bug khác nhau.
Comments